ต้นธนนไชย

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
ต้นธนนไชย ยอดสวยมากน่าปลูก
ธนนไชย หรือฮวงไซ ชื่อวิทยาศาสตร์: Buchanania siamensis เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กในสกุลมะม่วงหัวแมงวัน วงศ์ Anacardiaceae เป็นไม้ผลัดใบ กิ่งก้านอ่อนมีขนสีน้ำตาลแดง กิ่งแก่ผิวเกลี้ยง ใบเดี่ยว แตกใบมากที่ปลายยอด ใบหนา กรอบ ใบขนาดเล็กกว่ามะม่วงหัวแมงวัน ใบอ่อนสีน้ำตาลแดง ดอกเป็นดอกช่อ ผลสดค่อนข้างกลม ผลอ่อนสีเขียว สุกเป็นสีดำ ออกดอกช่วงมกราคม–มีนาคม ผลแก่ช่วงเมษายน–พฤษภาคม พบครั้งแรกในประเทศไทยที่จังหวัดกาญจนบุรี โดย J.E. Teijsmann ชาวเนเธอร์แลนด์ ชื่อสปีชีส์ตั้งตามชื่อประเทศไทย
ฮวงไซ เป็นพืชทนเค็ม เจริญได้ดีในดินเค็ม ใบอ่อนรับประทานเป็นผักสด ผลมีรสหวาน รับประทานได้ ลำต้นใช้ก่อสร้าง เป็นพืชสมุนไพร ทางภาคอีสาน ใช้ลำต้นหรือรากต้มน้ำดื่ม แก้ผิดสำแดง เปลือกลำต้น ต้มน้ำผสมเกลือใช้อมรักษารำมะนาด ใช้ยางชันเคี่ยวผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น รักษาฝีเน่าหรือใช้เปลือกต้นเคี่ยวกับสมุนไพรอื่น รักษาโรคเริม ใช้เป็นไม้ประดับได้ด้วย

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
ต้นธนนไชย ไม้ใบสวยใบอ่อนจะเหมือนช่อผัก กินได้
ชื่อวิทยาศาสตร์ Buchanania siamensis Miq.
ชื่อวงศ์ ANACARDIACEAE
ชื่อพื้นเมือง ธนนไชย Thanon chai, ศีรธนนไชย Si thanon chai (Nakhon Ratchasima); พังพวยนก Phang phuai nok, พังพวยป่า Phang phuai pa, ลันไชย Lan chai (Ratchaburi, Peninsular); รวงไซ Ruang sai, รางไซ Rang sai, รางไทย Rang thai (Ubon Ratchathani); ลังไซ Lang sai 9prachin Buri)
ลักษณะ
ไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 4-8 เมตร ลำต้นแตกกิ่งต่ำระเกะระกะ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมแน่น กิ่งอ่อน ใบอ่อนและช่อดอก มีขนนุ่มสีน้ำตาลปกคลุม ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับเป็นกลุ่มตามปลายกิ่ง รูปไข่กลับ ปลายมน หรือเว้าเล็กน้อย โคนมนหรือแหลม มีขนนุ่มทางด้านล่างโดยเฉพาะตามเส้นใบ ก้านใบแบน มีขนนุ่ม ดอก เล็ก สีขาวอมเหลือง ออกเป็นช่อไม่แตกแขนงตามง่ามใบ ผล ค่อนข้างกลมหรือคล้ายรูปหัวใจเบี้ย ด้านข้างแบน ปลายตัด มีขนเล็กน้อยหรือเกลี้ยง
เขตกระจายพันธุ์และนิเวศวิทยา : ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันตกเฉียงใต้ของไทย ต่างประเทศพบที่ลาว กัมพูชา และเวียตนาม ขึ้นในป่าผลัดใบ ที่ระดับความสูง 50 - 300 เมตร
ประโยชน์
ใบอ่อน ยอดอ่อน ดอก กินสดเป้ฯผักพื้นบ้าน มีรสเปรี้ยวมัน
ผลสุกกินได้รสหวานอมเปรี้ยว
สรรพคุณ
ลำต้นหรือราก-ใช้ต้มน้ำดื่ม แก้อาการผิดสำแดง
เปลือก-ใช้ต้มน้ำผสมกับเกลือ ใช้รักษาโรคเหงือกและแผลในปาก
ส่วนที่ใช้เป็นอาหาร ใบอ่อน ยอดอ่อนและดอก มีรสเปรี้ยว มัน ผลสุก รสหวานเปรี้ยว
ใบอ่อน ยอดอ่อนและดอก รับประทานเป็นผักสดจิ้มกับน้ำพริก ลาบ ยำ ผลสุกรับประทานได้
ลำต้นใช้ก่อสร้างทำเสา รั้ว ทำฟืนเผาถ่าน
สมุนไพรพื้นบ้านอีสานจะใช้ส่วนลำต้นหรือรากต้มน้ำดื่ม มีสรรพคุณแก้ผิดสำแดงหรือใช้เปลือกลำต้น ต้มน้ำผสมเกลือแกง อมรักษารำมะนาดในปาก
ในตำรับยาทาฝีเน่า ฝีหัวเอียน ของนายอวน ผลพันธุ์ จะใช้ขี้ซี หรือยางชันจากต้นฮวงไซ ขี้ซีต้นกาเลา (เสลา) และรากสมัดใหญ่ ฝนทา หรือตำรับยานายชาย นาทันเริ่ม ใช้เปลือกฮวงไซ เข้ายาร่วมกับเปลือกหว้าขี้มด เปลือกพิมาน พิมเสน การบูร และน้ำมันระกำ เคี่ยวเป็นยาทารักษาเริมได้
การใช้ประโยชน์
-ต้มสกัดน้ำย้อมจากเปลือกสดอัตรา 4-6 กิโลกรัม ต่อการย้อมไหม 1 กิโลกรัม นำเส้นไหมลงย้อมในน้ำย้อม แบบย้อมเย็นและย้อมร้อนตามลำดับ เสร็จแล้วจึงยกเส้นไหมขึ้นผึ่งให้เย็น จากนั้นล้างด้วยน้ำจนสะอาดดี ได้เส้นไหมสีชมพูอมน้ำตาลอ่อน และเป็นสีชมพูอมแดง เมื่อแช่เส้นไหมที่ย้อมแล้วในน้ำปูนใส สีที่ได้มีความคงทนต่อแสงและการซักระดับดีเช่นเดียวกัน
-เป็นไม้ประดับที่มียอดสวยมาก

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
ขายต้นธนนไชย ไม้ประดับใบสวย สมุนไพรและผักพื้นบ้าน ใช้ย้อมผ้า พันธุ์ไม้หายาก
ชื่ออื่น : ศรีธนนไชย (นครราชสีมา) พังพวยนก พังพวยป่า ลันไชย (ราชบุรี ภาคใต้) รวงไซ รางไซ รางไทย (อุบลราชธานี) ลังไซ (ปราจีนบุรี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Buchanania siamensis Miq.
ชื่อวงศ์ : ANACARDIACEAE
ลักษณะของธนนไชย
ต้น เป็นไม้ยืนต้นลำต้นเล็กถึงขนาดใหญ่ สูงประมาณ 5-15 เมตร ปลายกิ่งลู่ลง กิ่งอ่อนมีขนขึ้นประปราย เมื่อแก่ขนจะหลุดออก ผิวเปลือกขรุขระแตกเป็นสะเก็ดสีเทาหรือสีเทาปนดำ เป็นไม้หายากชนิดหนึ่ง
ใบ เนื้อใบเปราะหนา ปลายใบมนหรือกลมหรือเว้าหยักเข้า โคนใบเรียวหรือสอบแคบๆ ผิวหลังใบเรียบเกลี้ยงอาจมีขนเล็กน้อย ใต้ท้องใบจะมีขนและเส้นแขนงของใบเห็นได้ชัดมาก มีประมาณ 9-13 คู่ ก้านใบสั้นประมาณ 2-3 มม.
ดอก มีสีขาวอมเหลือง ออกเป็นช่อบริเวณซอกใบ ช่อดอกยาวประมาณ 5-10 ซม. มีกลีบดอกยาวประมาณ 2-3 มม. จำนวน 5 กลีบ กลีบเลี้ยงมีลักษณะเป็นรูปลิ่ม ปลายแหลม มีขนปกคลุม จำนวน 5 กลีบ เป็นดอกสมบูรณ์เพศ มีเกสรเพศผู้อยู่บริเวณกลางดอก 10 อัน
ผล เป็นรูปทรงกลม แบน ปลายผลป้าน เปลือกผลมีขนปกคลุมเล็กน้อย ออกเป็นผลเดี่ยวๆ เมื่อผลแก่จะกลายเป็นสีม่วงหรือดำ ผลที่โตเต็มที่จะมีขนาดความกว้างประมาณ 1.5 ซม. ยาวประมาณ 1 ซม.
ประโยชน์ของธนนไชย
ยอดอ่อน ใบ รับประทานเป็นผักสดร่วมกับน้ำพริก ลาบ
เปลือกให้สีย้อม ต้มสกัดน้ำย้อมจากเปลือกสดอัตรา 4-6 กิโลกรัม ต่อการย้อมไหม 1 กิโลกรัม นำเส้นไหมลงย้อมในน้ำย้อม แบบย้อมเย็นและย้อมร้อนตามลำดับ เสร็จแล้วจึงยกเส้นไหมขึ้นผึ่งให้เย็น จากนั้นล้างด้วยน้ำจนสะอาดดี ได้เส้นไหมสีชมพูอมน้ำตาลอ่อน และเป็นสีชมพูอมแดง เมื่อแช่เส้นไหมที่ย้อมแล้วในน้ำปูนใส สีที่ได้มีความคงทนต่อแสงและการซักระดับดีเช่นเดียวกัน