ลักษณะพฤกษศาสตร์ของต้นฟักข้าว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Momordica cochinchinensis (Lour.) Spren

ชื่อภาษาอังกฤษ : Gac fruit , Baby Jackfruit , Cochinchin Gourd , Spiny Bitter Gourd , Sweet Gourd , Cochinchin Gour

ชื่ออื่นๆ : มะข้าว, ผักข้าว, ขี้กาเครือ

ลำต้น : เป็นไม้เถาเลื้อย เถาเป็นเหลี่ยม เถาแตกมือเกาะออกตามข้อ มอเกาะเป็นเส้นเดี่ยว

ใบ : เป็นใบเดี่ยว รูปหัวใจ ใบสีเขียวเข้ม แผ่นใบเป็นลูกคลื่นตามร่องของเส้นแขนงบนใบ ขอบใบเว้าหยักเป็นแฉก

ดอก : เป็นดอกเดี่ยวออกตามข้อบริเวณซอกใบ ดอกเป็นแบบแยกเพศ ดอกสีเหลือง ดอกเพศผู้จะมีกลีบดอกใหญ่ และยาวกว่าดอกเพศเมีย รวมถึงปลายกลีบดอกแหลมกว่า

ผล : เป็นรูปทรงไข่หรือค่อนข้างกลม เปลือกมีหนามจำนวนมากแต่หนามไม่แข็ง เปลือกผลดิบมีสีเขียว เมื่อสุกจะมีสีส้มอมเหลือง และสุกมากจะมีสีแดงสด

เมล็ด : แบน สีน้ำตาล มีขอบเมล็ดหยัก มีผิวขรุขระ มีเยื่อหุ้มเมล็ดสีแดงที่ฉ่ำน้ำ และให้รสหวาน

เพาะเมล็ด ปักชำ

- ใบ ใช้ถอนพิษ ดับพิษทุกชนิด ตำพอกแก้ปวดหลัง

- ยอด ใช้รักษามะเร็ง

- เมล็ด บำรุงปอด แก้ท่อน้ำดีอุดตัน แก้วัณโรค

- ราก ขับเสมหะ ดับพิษไข้ ปวดตามข้อ ถอนพิษไข้ แก้ผมร่วง ฆ่าเหา

- เยื่อหุ้มเมล็ด เป็นส่วนผสมไอศกรีม ใช้เป็นสีผสมอาหารหรือขนมหวาน ทำน้ำผลไม้ดื่ม เป็นส่วนผสมเครื่องสำอาง

- เมล็ด นำมาสกัดเป็นส่วนผสมเครื่องสำอาง

- ใบ ผลอ่อน และยอดอ่อน นำมาลวกเป็นผักจิ้มน้ำพริกหรือใช้ทำอาหารประเภทต้ม แกงต่างๆ

- ผลแก่ ปอกเปลือกใช้เนื้อในการปรุงอาหาร