ลักษณะพฤกษศาสตร์ของต้นขี้เหล็ก

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Senna siamea Lam.

ชื่อภาษาอังกฤษ : cassod tree, Thai copper pod, Siamese senna, Siamese cassia

ชื่ออื่นๆ : ขี้เหล็กบ้าน, ขี้เหล็กแก่น, ขี้เหล็กหลวง

ลำต้น : เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ เนื้อไม้แข็งเหนียว เรือนยอดเป็นพุ่มแคบๆ ทึบสีเขียวเข้ม ลำต้นมักคดงอเป็นปุ่ม แตกกิ่งก้านสาขามากเป็นร่มทึบ เปลือกต้นสีน้ำตาล แตกเป็นร่องตื้นๆ ตามยาว

ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคู่ ใบรูปรีแกมขอบขนาน ปลายใบโค้งมนเว้าตื้นมีติ่งหนามโคนมนและเฉลียง ก้านใบย่อยสั้น ตัวใบและขอบใบเรียม ผิวใบด้านบนมีไขเคลือบฉาบ

ดอก : ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง ดอกสีเหลือง

ผล : เป็นฝักแบบแห้งแล้วแตก แบนยาวปลายเป็นติ่งหนามแหลม

เมล็ด : แบน และรี สีน้ำตาลแดง ถึงน้ำตาลดำ

เพาะเมล็ด

ปลูกได้ในดินร่วน ทนต่อสภาพอากาศร้อนได้ดี

- ดอก รักษาโรคเส้นประสาท นอนไม่หลับ รักษาหืด โรคโลหิตพิการ รักษารังแค และขับพยาธิ

- ราก รักษาไข้ เหน็บชา แก้ฟกช้ำ แก้ไข้บำรุงธาตุ

- ลำต้นและกิ่ง เป็นยาระบาย รักษาโรคผิวหนัง แก้นิ่ว ขับระดูขาว

- ทั้งต้น ดับพิษไข้ แก้พิษเสมหะ รักษาโรคหนองใน รักษาอาการตัวเหลือง เป็นยาระบาย บำรุงน้ำดี ทำให้เส้นเอ็นหย่อน

- เปลือกต้น รักษาโรคริดสีดวงทวาร โรคหิด แก้กระษัย ใช้เป็นยาระบาย

- แก่น รักษาโรคเบาหวาน รักษาโรคหนองใน ใช้เป็นยาระบาย รักษาวัณโรค รักษามะเร็งปอด ปอดอักเสบ มะเร็งลำไส้ มะเร็งกระเพาะอาหาร

- ใบ รักษาโรคบิด โรคเบาหวาน แก้ร้อนใน รักษาฝีมะม่วง รักษาโรคเหน็บชา ลดความดันโลหิตสูง ขับพยาธิ เป็นยาระบาย รักษาอาการนอนไม่หลับ

- ฝัก แก้พิษไข้ แก้ลมขึ้น

- เปลือกฝัก แก้เส้นเอ็นพิการ

- ยอดอ่อนและดอกตูมรับประทานได้

- ใบแก่ ทำปุ๋ยหมัก