หัวว่านนางคำ

รังค์ว่าน | เมืองตาก ตาก
นางคำ๑
แก้ลมพิษ ผื่นคัน
ชื่อวิทยาศาสตร์ Curcuma aromatica Salisb.
วงศ์ ZINGIBERACEAE
ลักษณะทั่วไป
เป็นไม้ล้มลุก เหง้าและหัวสีเหลือง มีกลิ่นหอม ใบเดี่ยวออกเป็นกระจุกใกล้ราก ประมาณ 5-7 ใบ รูปใบหอกกว้าง ประมาณ 10-14 ซม. ยาวประมาณ 40-70 ซม. ปลายเรียวแหลม ท้องใบมีขน ดอกช่อเชิงลด มักมีดอกก่อนใบงอกจากเหง้า ช่อดอกยาวประมาณ 5-8 ซม. ใบประดับที่ปลายช่อสีชมพู ใบประดับที่รองรับดอกสีขาวแกมเขียว ปลายโค้ง ยาวได้ถึง 6 ซม. ใบประดับย่อยสีขาว ยาวประมาณ 2 ซม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 2 ซม. กลีบดอกสีขาวแกมชมพู แฉกกลางรูปไข่กว้าง แฉกข้างรูปขอบขนาน กลีบปากรูปโล่แยกเป็น 3 แฉก สีเหลืองเข้ม
การปลูก
ปลูกในดินร่วนที่มีความชุ่มชื้น ระบายน้ำได้ดี ไม่ท่วมขัง การรดน้ำในตอนที่ว่านมีใบนั้นให้รดจนชุ่ม ว่านจะทิ้งใบฝังหัวเมื่อพ้นหน้าฝน การรดน้ำควรรดเพียงแค่หมาดๆ หากรดมากๆ เหมือนตอนมีใบก็อาจทำให้หัวว่านเน่าได้
การขยายพันธุ์
ขยายพันธุ์โดยการแยกหน่อ
ความเป็นมงคล
ว่านนางคำถือเป็นพญาว่านต้นหนึ่งเช่นกันเนื่องจากสามารถคุ้มครองและแก้พิษว่านทั้งปวงได้ทั้งยังเป็นว่านที่ปลูกไว้ประจำบ้าน จะเป็นเสน่ห์เมตตามหานิยมแก่คนที่อยู่ในบ้านนั้น
สรรพคุณทางยา
ใช้หัวสดตำให้ละเอียดผสมสุราโรง ๔๐ ดีกรี พอกแก้ฟกช้ำ เคล็ดขัดยอก โรคเม็ดผดผื่นคันตามร่างกาย หรือหากใช้แก้อาการปวดท้อง ถ่ายท้องให้ใช้หัวสดฝนกับน้ำปูนใสกินอาการดังกล่าวจะทุเลาลง หรือจะกินหัวสดๆ กับเหล้าขาวก็ได้เช่นเดียวกัน รากใช้เป็นยาขับเสมหะและใช้เป็นยาสมาน แก้โรคท้องร่วงโรคหนองในเรื้อรัง และว่านนางคำสามารถนำมาปรุงเข้ากับยาสมุนไพรอื่นๆ ได้ปัจจุบันตามร้านขายยาแผนโบราณยังคงใช้เป็นตัวยารักษาโรคเช่นเดิม

รังค์ว่าน | เมืองตาก ตาก
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Curcuma amada
ต้น : เป็นพรรณไม้ที่ลงหัว จัดอยู่ในจำพวกขิง และข่า หัวนั้นจะเป็นสีเหลืองเข้ม และมีกลิ่นหอม มีรสฝาด เป็นพรรณไม้ที่เจริญงอกงามในฤดูฝน และเหี่ยวร่วงโรยในฤดูหนาว แต่หัวยังคงสดชื่นอยู่ใต้ดิน
ใบ : จะมีขนาดใหญ่เท่าว่านคันทมาลา ส่วนตรงกลางใบนั้นจะมีสีเป็นสีแดง
การขยายพันธุ์ : โดยการแยกหน่อ
ส่วนที่ใช้ : หัว และราก ใช้เป็นยา
สรรพคุณ
หัว ใช้ฝนทารักษาเม็ดผื่นคันและกินเป็นยาขับลมในลำไส้ รักษาอาการปวดท้อง หรือใช้ตำพอกรักษาอาการฟกช้ำและข้อเคล็ด
ราก ใช้เป็นยาขับเสมหะ และยาสมาน รักษาอาการลงท้องและรักษาโรคหนองในเรื้อรัง
ถิ่นที่อยู่ : พรรณไม้นี้มีขึ้นตามเชิงเขาทั่ว ๆ ไป และมีปลูกไว้ตามบ้านตามสวน สำหรับคนจีนนั้น มักจะปลูกกันไว้เป็นสินค้า