กระเบา (Chaulmoogra)

อะปาเช่ การ์เด้นท์ | แก่งคอย สระบุรี
ไม้ยืนต้น สูง 10-20 ม. ใบเป็นใบเดี่ยว รูปหอกแกมรูปไข่ กว้าง 3-7 ซม. ยาว 10-30 ซม. โคนใบมน ปลายใบสอบเรียว ขอบใบเรียบ เนื้อไม้กรอบ ดอกสีเหลืองแกมชมพู แยกเพศและอยู่ต่างต้น ดอกเพศผู้ออกเดี่ยวๆ ตามซอกใบ มีกลิ่นหอม กลีบดอก 5 กลีบ เกสรผู้ 5 อัน ดอกเพศเมียออกเป็นช่อสั้นๆ คล้ายดอกเพศผู้ รังไข่มีขนสีน้ำตาลแดง ผลสีน้ำตาล ทรงกลม ขนาด 8-12 ซม.ผิวค่อนข้างเรียบ เปลือกแข็ง ภายในมีเมล็ด 30-50 เมล็ด อัดกันแน่น

อะปาเช่ การ์เด้นท์ | แก่งคอย สระบุรี
ไม้ต้นขนาดกลาง สูง 8-21 ม. ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานแกมรีหรือรูปขอบขนาน ปลายเป็นติ่งแหลมสั้นๆ โคนสอบกว้างถึงมน เบี้ยวเล็กน้อย ขอบเรียบ ดอกแยกเพศ อยู่ต่างต้น ดอกเพศผู้ออกเป็นช่อกระจุกสั้นๆ ตามง่ามใบช่อละ 2-3 ดอก กลีบเลี้ยง 4-5 กลีบ ค่อนข้างกลม กลีบดอก 7-10 กลีบ สีขาวหรือขาวอมเขียว รูปขอบขนาน เกสรเพศผู้ 15-17 อัน ดอกเพศเมียออกเดี่ยวๆ หรือเป็นคู่ตามง่ามใบ กลีบเลี้ยง กลีบดอก เหมือนกับดอกเพศผู้ รังไข่รูปไข่ มีขนเหมือนกำมะหยี่สีน้ำตาลอมเหลือง ยอดเกสรเพศเมียใหญ่ แยกเป็น 5 แฉก ผลรูปรีแกมรูปไข่แคบๆ สอบเรียวไปยังปลายทั้งสอง ที่ปลายเป็นจะงอยเปลือกแข็ง มีขนเหมือนกำมะหยี่สีน้ำตาลอมเหลือง เมล็ดมีจำนวนมาก รูปยาวเรียว ยาวประมาณ 2 ซม.
ชื่ออื่น กระเบาน้ำ, กระเบาเบ้าแข็ง, กระเบาใหญ่, กาหลง, แก้วกาหลง, กระเบา (ภาคกลาง), กระเบาตึก (เขมร-อีสาน), ตัวโฮ่งจี๊ (จีน), เบา (สุราษฎร์)
กระเบาเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ เรือนยอดเป็นพุ่มทึบ ลำต้นเปลาตรง ใบเดี่ยวเรียงสลับ กว้าง 4-6 ซม. ยาว 15-24 ซม. โคนใบมนปลายเรียวแหลม ดอกแยกเพศและอยู่ต่างต้น ดอกเพศผู้สีชมพูกลิ่นหอมมากเรียกกันว่า ดอกแก้วกาหลง ออกเดี่ยวตามซอกใบ กลีบเลี้ยง 5 กลีบ กลีบดอก 5 กลีบ เกสรเพศผู้ 5 อัน ดอกเพศเมียออกเป็นช่อสั้นตามซอกใบ ลักษณะคล้ายดอกเพศผู้ ผลกลม ขนาดเส้นผ่านศูนยืกลาง 8-10 ซม. ผิวเรียบ มีขนหรือเกล็ดสีน้ำตาลแดง ลักษณะคล้ายผลมะขวิด มีถิ่นกำเนิดในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ มีเขตการกระจายพันธุ์ตามป่าดิบใกล้น้ำทางภาคใต้และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ออกดอกเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ขยายพันธุ์ด้วยเมล็๋ด
ผลสุกของกระเบารับประทานเนื้อหุ้มเมล็ดได้ เนื้อนุ่ม รสหวานมัน คล้ายเผือกต้ม มีเมล็ดกลมขนาดนิ้วมือ น้ำมันในเมล็ดใช้เป็นยารักษาโรคเรื้อนและโรคผิวหนังอื่น ๆ เป็นส่วนผสมของน้ำมันใส่ผมได้ดีที่สุด เพราะรักษาผิวหนังบนศีรษะด้วย เนื้อไม้มีสีแดงแกมน้ำตาลเมื่อตัดใหม่ แต่นานไปจะมีสีน้ำตาลอมเทา เสี้ยนตรง เนื้อละเอียดและสม่ำเสมอ แข็ง เลื่อยผ่าง่าย เนื้อไม้ใช้ทำกระดานพื้นบ้าน และทำพื้น