ข่อย

ชื่อวิทยาศาสตร์:  Streblus asper   Lour.
ชื่อวงศ์:  MORACEAE
ชื่อสามัญ:  Siamese   Rough  Bush
ชื่อพื้นเมือง:  ข่อยน้ำ  กระแตไม้  กักไม้ฝอย สนนาย
ลักษณะทั่วไป:
    ต้น  ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลำต้นค่อนข้างคดงอ   เป็นปุ่มปม   หรือเป็นพูเป็นร่องทั่วไป   อาจขึ้นเป็นต้นเดียว หรือเป็นกลุ่ม   แตกกิ่งต่ำ   บางครั้งพบว่าเกือบชิดดิน   เรือนยอดเป็นรูปวงกลม   กิ่งก้านสาขามาก เปลือกสีเทาอ่อน เปลือกแตกเป็นแผ่นบางๆ   มียางสีขาวเหนียวซึมออกมา
    ใบ  เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับมีขนาดเล็ก   รูปใบรีแกมรูปไข่กลับ  กว้าง 2 - 3.5  ซ.ม.  ยาว  4 - 7 ซ.ม.  เนื้อใบค่อนข้างหนา  ผิวสากเหมือนกระดาษทรายทั้งสองด้าน
    ดอก  ออกเป็นช่อสีขาวเหลืองอ่อน  ออกตามปลายกิ่ง   ดอกเดี่ยวแต่รวมกันเป็นกระจุก  ดอกเพศผู้และเพศเมียอยู่ต่างดอกกัน
    ฝัก/ผล  ลักษณะของผลจะกลมมีสีเหลือง คล้ายกับเม็ดพริกไทยสีขาว ผลสุกมีสีเหลืองอ่อน เปลือกชั้นนอกนิ่มและฉ่ำน้ำ ซึ่งมีรสหวาน  นกจะชอบกินผลข่อย
    เมล็ด  มีเมล็ดเดียว ลักษณะกลมคล้ายเมล็ดพริกไทย
ฤดูกาลออกดอก:  มกราคม - กุมภาพันธ
การปลูก:  ปลูกลงดิน หรือ ปลูกใส่กระถาง
การขยายพันธุ์:  เพาะเมล็ด ปักชำ
การใช้ประโยชน์:
    - ไม้ประดับ
    - ยางใช้กำจัดแมลง
    - ไม้ทำกระดาษ ทำเป็นสมุดเรียกว่า สมุดไทย หรือสมุดข่อย เชียงใหม่ใช้มวนยาสูบ 
    - กิ่งชาวอินเดียใช้สีฟัน ทำให้ฟันทน
    - เมล็ด  เข้ายาอายุวัฒนะ  บำรุงธาตุ  และเจริญอาหาร
ถิ่นกำเนิด:  เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
แหล่งที่พบ:  พบทั่วไปในที่ราบ  ในป่าเบญจพรรณแล้งจนถึงป่าดิบแล้งทั่วไป  ที่อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 20-600 เมตร

ความมงคล:
ข่อยมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สนนาย เป็นไม้ยืนต้นที่ชาวไทยรู้จักกันดี เพราะข่อยนั้น ถือได้ว่า เป็นแปรงสีฟันในยุคแรกๆ ของประเทศไทยเลยทีเดียว  คนโบราณเชื่อกันว่าหากบ้านใด ที่ปลูกต้นข่อยเอาไว้ภายในบริเวณบ้าน ก็จะมีความมั่นคงปลอดภัย และแคล้วคลาดจากอันตรายที่เกิดจากผู้ไม่หวังดี หรือศัตรูที่อาจทำอันตรายแก่สมาชิกภายในบ้าน และผู้คนในบ้านก็จะมีความแข็งแกร่ง อดทนได้ดีเยี่ยมอีกด้วย  ซึ่งความเชื่อนี้ก็เกิดขึ้นเพราะต้นข่อยนั้น เป็นต้นไม้ที่แข็งแรงทนทาน มีอายุยืนหลายชั่วอายุคน และใบของมันยังนำมาโบกพัด เพื่อขับไล่สิ่งชั่วร้ายให้พ้นไปจากบ้านได้เช่นกัน

ตำแหน่งที่ปลูก: 
ลงมือปลูกต้นข่อยในวันเสาร์ เพราะคนโบราณเชื่อว่า ต้นไม้ที่ให้ความเป็นสิริมงคลนั้น ควรจะปลูกใน วันเสาร์ ก็จะช่วยเพิ่มความเป็นสิริมงคลของต้นไม้ได้เป็นอย่างดี  ผู้ลงมือปลูกต้นข่อยนั้น ควรจะเป็นคุณผู้ชาย เพื่อช่วยเสริมพลังความแข็งแรงคงทน ซึ่งคล้ายกับหนุ่ม ในวัยฉกรรจ์นั่นเอง  มองหาที่ว่างทางทิศตะวันออกของบ้าน ที่มีเนื้อที่พอเหมาะ และลงมือปลูกต้นข่อยได้ เพราะข่อยนั้น เหมาะจะปลูกทางทิศตะวันออกเป็นที่สุด